Formaldehyde là gì? Ứng dụng trong công nghiệp

Formaldehyde là gì, có độc không và ứng dụng của nó trong sản xuất công nghiệp như thế nào? Từ keo dán gỗ công nghiệp (MDF) đến các loại vải chống nhăn, Formaldehyde (hay Formol, CH2O) đóng vai trò then chốt nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro sức khỏe. Bài viết này, CLEANTECH cung cấp cái nhìn toàn diện về đặc tính, các ứng dụng chính của Formaldehyde và những lưu ý an toàn bắt buộc khi sử dụng hóa chất quan trọng này.

1. Formaldehyde là chất gì? 

Formaldehyde (hay còn gọi là Metanal) là hợp chất hữu cơ đơn giản nhất thuộc nhóm anđehit.

• Công thức hóa học: CH2O hoặc HCHO.
• Trạng thái và Đặc điểm: Ở nhiệt độ phòng, Formaldehyde là một chất khí không màu nhưng có mùi hăng nồng, khó chịu, cay xè. Nó được tạo ra tự nhiên với một lượng nhỏ trong cơ thể con người và là sản phẩm phụ của quá trình đốt cháy các vật liệu hữu cơ (như khói thuốc lá, khí thải xe cộ, cháy rừng).
• Sản phẩm thương mại: Formaldehyde được cung cấp chủ yếu dưới dạng dung dịch trong nước với nồng độ khoảng 37-40%, gọi là Formalin (hay Formol).

2. Tính chất của Formaldehyde là gì?

Nắm vững tính chất vật lý và hóa học giúp bạn khai thác Formaldehyde đúng cách và tránh các rủi ro.

Tính chất Vật lý

• Độ tan: Formaldehyde có khả năng tan vô hạn trong nước, rượu và ether.
• Tính bay hơi: Dễ bay hơi, ngay cả ở nhiệt độ thấp.
• Mùi: Mùi hăng mạnh, cay xè đặc trưng.

Tính chất Hóa học

Formaldehyde là chất có khả năng khử (tính khử mạnh) và là hợp chất anđehit hoạt động mạnh nhất, thể hiện qua các phản ứng:

• Phản ứng Oxy hóa: Formaldehyde dễ dàng bị oxy hóa thành Axit Formic (HCOOH), ví dụ bằng oxy không khí hoặc các chất oxy hóa khác.
• Phản ứng Polyme hóa: Đây là tính chất quan trọng nhất, cho phép Formaldehyde phản ứng với các hợp chất khác như Urea (U), Melamine (M), Phenol (P) để tạo thành các loại nhựa nhiệt rắn (Formaldehyde resin), làm cơ sở cho ứng dụng sản xuất keo dán và nhựa công nghiệp.
  • HCHO + Urea =>Keo/Nhựa Urea-Formaldehyde (UF)
• Phản ứng tráng bạc: Do có tính khử mạnh, Formaldehyde tham gia phản ứng tráng bạc với dung dịch AgNO3/NH3 tạo thành bạc kim loại.

3. Ứng dụng của Formaldehyde trong đời sống và công nghiệp

Hóa chất Formaldehyde xuất hiện rộng rãi từ công nghiệp nặng đến các sản phẩm đời sống hàng ngày.

Ứng dụng của Formaldehyde trong công nghiệp

Formaldehyde là nguyên liệu quan trọng trong nhiều quy trình sản xuất công nghiệp, từ nhựa đến dệt may.

Sản xuất nhựa và keo dán

Đây là ứng dụng tiêu thụ Formaldehyde lớn nhất. Formaldehyde được dùng để sản xuất các loại nhựa và keo nhiệt rắn có độ bền cao, chống ẩm tốt:

• Keo UF (Urea-Formaldehyde): Dùng làm keo dán trong sản xuất gỗ công nghiệp như ván ép (plywood), ván dăm (particle board) và ván sợi mật độ trung bình (MDF).
• Nhựa Phenol-Formaldehyde (PF) hay Bakelite: Sử dụng trong sản xuất các bộ phận cách điện, vật liệu ma sát (má phanh), và các sản phẩm đúc bền nhiệt.
• Nhựa Melamine-Formaldehyde (MF): Dùng để làm lớp phủ bề mặt chịu nhiệt, chống trầy xước (như melamine phủ lên ván MDF), đồ gia dụng, và các sản phẩm điện.

Tổng hợp chất hữu cơ 

Formaldehyde là tiền chất để tổng hợp nhiều hóa chất cơ bản khác:

• Pentaerythritol: Dùng trong sơn, chất nổ và chất ổn định nhựa.
• Metanol và Axetilen: Dùng trong nhiều ngành công nghiệp.
• 1,4-Butanediol: Dùng làm dung môi và sản xuất sợi dệt.

Công nghiệp dệt may 

Formaldehyde được sử dụng để:

• Tạo ra các loại vải chống nhăn (wrinkle-free) và chống co rút.
• Là thành phần trong thuốc nhuộm và chất hoàn thiện vải.

Chất bảo quản (Formalin)

Dung dịch Formalin được sử dụng rộng rãi như một chất khử trùng và bảo quản:

• Y tế/Sinh học: Dùng để bảo quản các mẫu vật, xác động vật/thực vật trong phòng thí nghiệm.
• Nông nghiệp: Chất khử trùng cho đất và hạt giống.

Sản xuất sơn và thuốc nhuộm

Formaldehyde là thành phần quan trọng trong quá trình sản xuất một số loại sơn, vecni và thuốc nhuộm do khả năng tạo liên kết bền vững.

Ứng dụng của Formaldehyde trong đời sống

Ngoài công nghiệp, Formaldehyde còn xuất hiện trong đời sống dưới dạng rất nhỏ, chủ yếu là chất bảo quản.

• Thành phần trong chất tẩy rửa, kháng khuẩn.
• Một số mỹ phẩm chứa hàm lượng nhỏ như chất bảo quản.

4. Formaldehyde có độc không? Lưu ý an toàn

Mặc dù có nhiều ứng dụng, Formaldehyde lại là một chất độc hại cần được quản lý nghiêm ngặt:

• Tác hại ngắn hạn: Gây kích ứng mắt, mũi, họng và da.
• Tác hại dài hạn: Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã phân loại Formaldehyde là chất gây ung thư ở người (Nhóm 1).

Lưu ý an toàn:

• Giảm thiểu phát thải: Trong vật liệu xây dựng và nội thất, cần ưu tiên sử dụng các sản phẩm gỗ công nghiệp đạt tiêu chuẩn phát thải thấp như E0 hoặc E1 (theo tiêu chuẩn Châu Âu).
• Thông gió: Đảm bảo hệ thống thông gió tốt tại nơi làm việc và trong nhà ở, đặc biệt khi sử dụng các vật liệu mới.
• Thiết bị bảo hộ: Khi làm việc trực tiếp với Formaldehyde hoặc Formalin, cần trang bị đầy đủ mặt nạ chống độc, găng tay và kính bảo hộ phù hợp.

5. Cách sử dụng và bảo quản Formaldehyde

 Khi sử dụng Formaldehyde trong sản xuất hoặc phòng thí nghiệm, bạn cần tuân thủ các biện pháp kiểm soát nồng độ và hệ thống xử lý và quy tắc bảo quản sau:

Cách sử dụng an toàn

• Kiểm soát nồng độ: Trong sản xuất công nghiệp, phải tuân thủ nghiêm ngặt giới hạn phơi nhiễm cho phép (PEL) và giới hạn phơi nhiễm ngắn hạn (STEL).
• Hệ thống xử lý: Sử dụng hệ thống hút cục bộ và hệ thống xử lý khí thải hiệu quả để ngăn Formaldehyde thoát ra môi trường làm việc.
• Sử dụng Formalin: Khi dùng Formalin để bảo quản mẫu vật, luôn thực hiện trong khu vực thông gió tốt hoặc dưới tủ hút khí độc.

Cách bảo quản

• Bình chứa: Bảo quản Formaldehyde (dưới dạng Formalin) trong các thùng chứa kín, không bị rò rỉ, làm bằng vật liệu chống ăn mòn.
• Nhiệt độ: Formalin nên được bảo quản ở nơi mát mẻ, khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Cần lưu ý rằng khi nhiệt độ xuống thấp, Formalin có thể kết tủa tạo thành paraformaldehyde.
• Tách biệt: Bảo quản cách xa các chất dễ cháy, chất oxy hóa mạnh và axit mạnh để tránh phản ứng nguy hiểm.

6. So sánh Formaldehyde và Formalin

Formaldehyde và Formalin thường được nhắc đến cùng nhau, nhưng chúng là hai dạng khác nhau của cùng một chất:

Đặc điểm so sánh	Formaldehyde (CH2​O)	Formalin (Formol)
Định nghĩa	Tên gọi của chất khí tinh khiết (Metanal).	Tên gọi của dung dịch Formaldehyde trong nước.
Trạng thái	Chất khí không màu, mùi hăng.	Chất lỏng không màu, mùi hăng, có thể hơi đục.
Nồng độ	100% Formaldehyde (ở dạng khí).	Thường là dung dịch nước chứa khoảng 37% – 40% Formaldehyde theo khối lượng.
Ứng dụng	Chủ yếu dùng trong tổng hợp hóa học, sản xuất nhựa và keo.	Chủ yếu dùng làm chất bảo quản (bảo quản xác, mẫu mô), chất khử trùng và sát khuẩn.

 

Formaldehyde là một hóa chất quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là sản xuất nhựa, gỗ, dệt may và y học. Việc nắm vững khái niệm Formaldehyde là gì cũng như tính chất, ứng dụng và các biện pháp an toàn giúp tận dụng tối đa hiệu quả của hóa chất này, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe và môi trường.

Nếu bạn đang có nhu cầu mua hóa chất công nghiệp hoặc hóa chất tẩy rửa chất lượng thì hãy ghé ngay CLEANTECH để được tư vấn và cung cấp sản phẩm uy tín, an toàn cho sản xuất của bạn.